Çocuklukta başlayan depresyonların birçoğunun çocukluk ve erişkinlik dönemlerinde de sürdüğü gözlenmiştir. Bu bozukluk ne kadar erken başlarsa kalıtımsal etkenlerin o kadar etkin olduğu kabul edilmektedir.
Ayrıca hastalık ne kadar erken yaşta başlarsa gelişimi o kadar olumsuz yönde etkileyeceği ve kişinin hastalıkla geçireceği yıllar artacağı için olumsuz etkilerin daha fazla olacağı düşünülmektedir. Bu nedenle bu hastalığın erken fark edilmesi açısında anne-baba ve öğretmenlere büyük görevler düşmektedir.
Daha önce psikiyatrik bozukluğu olmayan bir çocukta belirtiler aniden başlarsa bunu fark etmek daha kolay olabilir ancak belirtiler sinsi başlarsa bu durum gözden kaçabilir.
Çocuklardaki depresyonlarda erişkindekilerden faklı olarak başağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı, halsizlik gibi bedensel yakınmalar daha fazla görülür.
Çocukta depresyonda görülen yakınmalar genellikle şunlardır;
-Konsantrasyon ve dikkat bozukluğu
-Öğrenme güçlüğü
-Değersizlik düşünceleri
-Kendine güvende azalma
-Heyecan
-Çabuk ve sık ağlama
-Alınganlık
-Çevreye ilgide azalma
-Yalnızlık hissi
-Sevilmediği düşüncesi
-Ders başarısında düşme
-Uyku bozuklukları
-Mutsuz yüz ifadesi
-İştah değişiklikleri
-Düşünmede yavaşlama
-Karar vermede zorluk
-Eskiden zevk aldığı şeylerse mutlu olamama
-Gelecekle ilgili karamsarlık veya beklentisinin olmaması
-Oyun oynamada azalma
-Konuşmada azalma
-Can sıkıntısı
-Çabuk yorulma
-Merak duygusunda azalma
-Kendine kızma
-Kendini beğenmeme
-Kolay sinirlenme
-Gece korkuları
-Alt ıslatma
-Sık hastalanma (bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle)
Eğer öğretmenler öğrencilerinde bu belitilerin birkaçını bile görüyorlarsa aileyi uyarmalıdırlar.
Çocuklarda depresyonu başlatan nedenler genellikle sevilen bir kişinin kaybı, anne-baba boşanması, geçimsizliği, alışık olduğu bölgeden taşınma gibi önemli değişiklikler, hastane yatışı, kronik bir hastalığının varlığı, ailenin uygunsuz yaklaşım tarzları (ilgisiz, çocuktan beklentisi yüksek, aşırı eleştirici ve aşırı kollayıcı ailelerin çocuklarında daha sık depresyon görülür) olabilir.
Özellikle birinin kaybı, anne yoksunluğu,
anne-babadan ayrılma sonucu ortaya çıkan yas kolaylıkla depresyona dönüşebilmektedir.
Daha 13 yaşına gelmeden babaları ölen çocuklarda depresyonun daha çok ortaya çıktığı görülmektedir. Anne babada ciddi depresyon olan çocuklarda da model alma yoluyla öğrenme ve anne babanın yetersizliğine bağlı depresyonlara sık rastlanmaktadır.
Ayrıca dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, öğrenme güçlüğü, alt ıslatma, konuşma güçlüğü, kaygı bozukluğu gibi sorunları olan çocuklar da yetersizlik duyguları nedeniyle depresyona adaydırlar. Arkadaşları tarafından örneğin konuşması nedeniyle alay edilen veya yaramaz olduğu için dışlanan, öğrenme sorunları nedeniyle tembel olarak nitelendirilen çocuklar zamanla özgüvenlerini kaybederek depresyona sürüklenebilirler.
Bu nedenle öğretmenlerin bu tip çocukları gözlemlemeleri, sınıf içinde çocuklar arasındaki ilişkileri izlemeleri, çocukları birbirlerini dışlamamaları konusunda eğitmeleri, yardımlaşmaya paylaşmaya özendirmeleri zorlanan çocukların uyumunu kolaylaştıracaktır.
Ayrıca çocukların olumlu yanlarını ön plana çıkaracak ortamlar yaratmaları, üstesinden gelebilecekleri sorumluluklar vererek başardıklarında onore etmeleri çocukların özgüveninin artmasında faydalı olacaktır.
Çocuklarla birebir görüşerek kendilerini ifade edebilecekleri ortamlar yaratmak, yardım alabilmeleri için rehber öğretmenle iletişim kurmalarını sağlamak, aileleri bilgilendirmek ve gerekirse rehber öğretmenle işbirliği yaparak aileyi ve çocuğu bir uzmana yönlendirmek gereklidir.
Bilinmelidir ki depresyondaki çocuğun tedavisi dört ayaklıdır; doktorun yapacakları, ailenin yapacakları, öğretmenin ve rehber öğretmenin yapacakları ve çocuğun kendisinin yapacakları. Depresyon tedavisinin mümkün olması ve ele alınmadığı takdirde çocuğun hem sosyal hem akademik hem fiziksel açıdan olumsuz etkilenmesine neden olarak yaşam kalitesini düşürmesi nedeniyle mutlaka düzeltilmesi gereken bir durumdur.
Uzm. Dr.Gökçe KÜÇÜKYAZICI
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi